Spółka jawna jest osobowym rodzajem spółki, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą i nie stanowi ona innej spółki handlowej. Posiada natomiast tzw. ułomną osobowość prawną, czyli nie tworzy ona osobowości prawnej, lecz ma zdolność prawną (na mocy ustawy). Przypomina ona spółkę cywilną, która także nie jest w posiadaniu osobowości prawnej i opiera się na niewielkiej liczbie zaufanych wspólników. Odróżnia je od siebie natomiast odpowiedzialność wspólnika, a także obowiązek ujawnienia w nazwie co najmniej jednego, wybranego nazwiska (firmy) wspólnika danej spółki.
Tego rodzaju spółki normowane są ustawą z dnia 15 września 2000 roku- Kodeksem spółek handlowych. Nie ma wyznaczonego minimum kapitału zakładowego. Umowa spółki jawnej musi być zawarta na piśmie przez wszystkich jej wspólników. Może ona zawierać m.in. powierzenie prowadzenia spółki jednemu wybranemu wspólnikowi lub kilku wspólnikom, co też wyklucza pozostałych wspólników od prowadzenia spraw spółki jawnej. Wybrany wspólnik nie może otrzymywać wynagrodzenia za prowadzenie spraw spółki. Ponadto prowadzenia spółki jawnej nigdy nie powierza się osobom trzecim.
Spółka jawna może powstać w dwojaki sposób: jako nowa spółka jawna lub z przekształcenia spółki handlowej albo cywilnej (pod warunkiem, że przychód z lat obrotowych wynosił co najmniej 800000 euro). W przypadku wystąpienia powodów do rozwiązania spółki jawnej (np. ogłoszenia upadku spółki, wypowiedzenia umowy przez wspólnika bądź wierzyciela, śmierci wspólnika albo ogłoszenia jego upadłości) przechodzi ona w stan likwidacji.
Spółki jawne dysponują swoim majątkiem, który stanowią wniesione do nich wkłady i nabyte przez nie w czasie ich istnienia mienia. Aby powołać do życia tego rodzaju spółkę, należy zawrzeć pisemną umowę pomiędzy wspólnikami i zgłosić ją jako przedsiębiorstwo do Krajowego Rejestru Sądowego. W nazwie spółki jawnej należy umieścić nazwiska bądź nazwy firm wszystkich wspólników lub też nazwisko albo nazwę firmy jednego lub kilku wspólników z dodatkowym oznaczeniem „spółka jawna”. W obrocie dopuszczalne jest także używanie skrótu \”sp.j.\”.
Każdy ze wspólników spółki jawnej odpowiada za jej zobowiązania bez żadnych ograniczeń całym swoim indywidualnym majątkiem w sposób solidarny z pozostałymi wspólnikami oraz z samą spółką. Odpowiedzialność każdego ze wspólników spółki jawnej ma charakter subsydiarny, czyli wierzyciel spółki może przeprowadzić egzekucję majątku wspólnika wtedy, gdy egzekucja majątku spółki okaże się bezskuteczna. Celem wspólników spółki jawnej jest prowadzenie przedsiębiorstwa w zakresie wybranej przez nich działalności.
Wszyscy wspólnicy spółki jawnej mają prawo do reprezentowania spółki (w czynnościach sądowych oraz pozasądowych). Pozbawienie wspólnika tego prawa może nastąpić wyłącznie z bardzo ważnych powodów i tylko na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. Można również zawrzeć w umowie spółki to, że któryś ze wspólników zostanie pozbawiony prawa reprezentacji lub też że jest uprawiony do jej reprezentowania wyłącznie z innym wspólnikiem bądź prokurentem.
Zaletami spółek jawnych są przede wszystkim: brak wymagań kapitałowych, stosunkowo niskie koszty rejestracji i swoboda w formułowaniu umowy spółki. Ponadto każdy ze wspólników tego rodzaju spółki może ją reprezentować. Można także wyłączyć któregoś ze wspólników z reprezentacji spółki jawnej pod warunkiem umieszczenia takiego zapisu w umowie spółki.
Do wad spółki jawnej należy to, że nie posiada ona osobowości prawnej oraz to, że wszyscy wspólnicy spółki solidarnie odpowiadają za jej zobowiązania swoim własnym majątkiem.